Кантип касташуу тилинен алыс болушубуз керек? Адистердин сунушу

Жарандык коомдун өкүлдөрү 20-апрелинде, шайлоо учурунда касташуу тилин колдонууга жол бербөөнүн маанилүүлүгү боюнча талкууларды өткөрүштү.

Тегерек столду “Жарандык Платформа” коомдук фонду, демократия үчүн Вестминстер фонду жана Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы менен биргеликте уюштурду.
Талкуу “Медиа диалог” долбоорунун алкагында уюштурулуп, шайлоо өнөктүгү учурунда үгүт иштери жүрүп жатканда касташуу тилин колдонуунун алдын алуу жана азайтууга багытталган.

Айнура Усупбекова “Жарандык Платформа” КФнын директору, Кайрат Осмоналиев Кыргыз Республикасынын Борбордук шайлоо комиссиясынын мүчөсү жана Айгүл Байбураева демократия үчүн Вестминстер фондунун өкүлү ачылыш сөзү менен алдыга чыкты.

«Касташуу тили шайлоо учурунда гана эмес, күнүмдүк турмушта дагы колдонулат. Биз касташуу тилин түшүнүү деңгээлин бир гана жаштардын жана талапкерлердин арасында гана эмес, жалпы коомдун деңгээлинде жогорулатышыбыз керек ”, – деди Айнура Усупбекова.

Кайрат Осмоналиев шайлоо учурунда Кыргызстанда кара пиарды колдонуу көйгөйүн белгиледи.

«Кара пиардын көрүнүштөрү дагы касташуу тили болуп саналат, бул шайлоо процессинин катышуучуларынын саясий маданиятынын деңгээлин көрсөтөт. Биздин шайлоолор толеранттуулуктун духунда өтүшүн каалайт элем ”, – деди Кайрат Осмоналиев.

Демократия үчүн Вестминстер Фондунун өкүлү Айгүл Байбураева коомдо касташуу тилин колдонуу көйгөйүнүн маанилүүлүгүн жана актуалдуулугун белгиледи.

“Бүгүнкү күндө биздин өлкө саясий маданияттын жогорку деңгээлине өтүү үчүн өнүгүүнүн белгилүү жолунан өтүп жатат. Биздин талапкерлер жана саясатчылар баарлашуу эрежелерин сакташат деп ишенем. Эми биздин алдыбызда жалпыга маалымдоо каражаттары жана эксперттик коомчулук менен кызматташуу милдети турат. Ошондо биз жергиликтүү деңгээлдеги мындан аркы иштин пайдубалын түптөй алабыз », – деп түшүндүрдү Айгүл Байбураева.

Баяндамачылар Чынара Айдарбекова, конституциялык эксперт, Конституциялык палатанын экс-судьясы жана Айжамал Жаңыбаева эксперт, медиа юрист Кыргызстандын шартында касташуу тили менен кантип иштөө жана маалымдуулукту жогорулатуу, ошондой эле Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын алкагында азыркы мезгилге ылайык “касташуу тилин” таануу боюнча презентацияларды жасашты.

Талкууну сот-укуктук маселелер боюнча эксперт Зульфия Турумбекова алып барды.

Factcheck.kgнин журналисти Асел Сооронбаева социалдык тармактардагы касташуу тили боюнча жүргүзүлгөн иликтөөнүн жыйынтыгы менен тааныштырды.

Маалыматтар бөлүмүнүн Kloop кабарчысы Екатерина Резникова жергиликтүү кеңештерге шайлоо учурунда саясатчылардын жана алардын тарапташтарынын кастык тилин колдонулган басылмаларды ачык-айкын көрсөттү.

Анын айтымында, Kloopтун маалымат бөлүмү социалдык тармактардагы аккаунттарды талдап, ондогон душмандык комментарийлерди, анын ичинде редакция кызматкерлеринин өзүнө карата коркутууларды тапкан. Мунун бардыгы терс аракеттерге чакырыктар менен коштолду.

“Мунун бардыгы адамдардын коопсуздугун сезбеген фонду жаратат”, – деди Екатерина Резникова.

Талкууга Article 19 өкүлү, эксперт Антонина Черевко кошулду, ал эл аралык укуктун көз карашы боюнча дезинформацияны колдонуу жөнүндө айтып, ошондой эле тегерек столдун катышуучуларынын суроолоруна жооп берди

Эксперт эл аралык деңгээлдек касташуу аныктамасы жок экендигин белгиледи. Анын категориялары колдонулат.

“Коомдо кастык тилин колдонбоо жагынан билим берүү, бул абдан маанилүү . Бул тема билим берүү программасынын бир бөлүгү болот деп ишенем. Бул контекстте жарандык коомдун иши абдан маанилүү. Билим берүү жаш кезден башталышы керек ”, – деп сөзүн жыйынтыктады эксперт.

Айнура Усупбекова өз кезегинде кесиптештерин жана өнөктөштөрүн парламенттик шайлоодо күч-аракеттерин бириктирүүгө чакырды: “Биз медиа өнөктөштөрдү бир жолку гана эмес, институттук иш-чараларды өткөрүү үчүн иштөөгө чакырабыз. Анын ичинде ар кандай аудитория үчүн жеткиликтүү онлайн мектептер, ошондой эле маалыматты этап-этабы менен кабыл алуу үчүн жеткиликтүү материал даярдоо. Мен бул өнөктүктү шайлоо жараянын күтпөстөн, алдын-ала баштоону сунуш кылам. ”

Эске салсак, 17-мартта жергиликтүү кеңештерге шайлоонун алдында Кыргызстанда кастык тилин колдонууга жол бербөө өнөктүгү башталды. Бул өнөктүктү Европа Бирлиги каржылаган Медиа Диалог долбоорунун алкагында Демократия үчүн Вестминстер Фонду Жарандык Платформа КФ менен биргеликте жүргүздү.

Жаштар топтору менен онлайн режиминде талкуулоо учурунда, саясий партияларга жана талапкерлерге жергиликтүү кеңештерге шайлоо учурунда кастык тилин колдонбоо жана толеранттуу сөздөрдү колдонуу боюнча ачык кайрылуу иштелип чыкты.